Gmina i Miasto Wyszogród

1. Wstęp .................................................................................................................. 3
2. Zgodność celów strategii z celami polskich strategii na różnych
   poziomach ................................................................................................... 5
3. Strategia a polityka Unii Europejskiej ………………………………………... 7
4. Charakterystyka gminy i miasta Wyszogród …..……….................................... 8
5. Dane szacunkowe ............................................................................................... 11
6. Diagnoza problemów społecznych ..................................................................... 12

VI.1. Ubóstwo …………………………………………………………………… 12

VI.2. Bezrobocie ..................................................................................................... 14

VI.3. Bezradność w sprawach opiekuńczo – wychowawczych …………………. 17

VI.4. Potrzeba ochrony macierzyństwa ………………………………………….. 19

VI.5. Niepełnosprawność i długotrwała choroba ………………………………… 19

VI.6. Uzależnienie i problemy z nim związane ………………...……………….. 23

VI.7. Przemoc w rodzinie …................................................................................... 25

VI.8. Pomoc społeczna i jej klienci ………………………………………………. 27

7. Analiza SWOT ………….…………………………….……………………….. 31
8. Strategia rozwiązywania problemów społecznych ………………...................... 34

VIII.1. Misja ……………………………………………………………………..… 34

VIII.2. Podstawowe załażenia strategii na lata 2006 - 2013 ...................................... 35

VIII.3. Cele strategii ………….…………………………………………………….. 37

VIII.4. Priorytety, sposoby realizacji, realizatorzy …………………………………. 40

9. Źródła finansowania ………...………………………………………………..... 43
10. Monitoring i ewaluacja …................................................................................... 43
11. Zarządzanie realizacją strategią ……………….…………….………................. 44
12. Zakończenie ……………………………............................................................ 45

ANEKS

Umocowania prawne ……...................................................................................... 48

1. WSTĘP

Przemiany ustrojowe, które trwają od 1989 roku spowodowały, że w systemie zabezpieczenia społecznego wzrosła rola pomocy społecznej, jako instytucji polityki społecznej państwa. Pomoc społeczna odgrywa ważną rolę w procesie przekształceń ustrojowych i łagodzi skutki tych przekształceń.

Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując w tym zakresie, na zasadzie partnerstwa, z organizacjami społecznymi
i pozarządowymi, Kościołem Katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi.

Zgodnie z art.17 ust.1 pkt.1 Ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. (Dz.U nr 64 poz.593 z póź. zm.) jednym z zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym jest opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka.

Opracowana przez Ośrodek Profilaktyki i Terapii Uzależnień w Płocku strategia wskazuje na kluczowe kwestie społeczne, z jakimi borykają się mieszkańcy gminy, na ich niezaspokojone potrzeby oraz wytycza kierunki działania na rzecz niwelowania zjawisk społecznych niepożądanych, dolegliwych i negatywnych, a także zajmuje się tworzeniem mechanizmów wzmacniających efektywność dokonywanych zmian.

Współcześnie twierdzi się, że we wszelkiej działalności praktycznej dobra diagnoza jest podstawą racjonalnego działania. Po jej wykonaniu można ocenić skuteczność i efekt wysiłków, podejmowanych dla poprawy istniejącego stanu rzeczy. Bez takiego badania opieramy się na przypuszczeniach a nie na faktach.

Ważnym wydaje się przedstawienie faktów i zjawisk społecznych związanych z piciem alkoholu, zażywaniem narkotyków i stosowaniem przemocy w celu określenia skutecznych metod zapobiegania tym problemom oraz zmniejszania ich następstw.

Strategia jest średniookresowym dokumentem planistycznym, uwzględniającym w szczególności programy pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, mające na celu wspieranie grup szczególnego ryzyka, prowadzące do ich integracji. Stanowi uzupełnienie "Strategii Zrównoważonego Rozwoju Gminy i Miasta Wyszogród do 2015 roku". Przyjęte w niej koncepcje wskazują sposoby zaradzenia problemom w okresie 8 lat tj. od 2006 roku do 2013 roku.

Strategia ułatwia porównanie i wskazanie obszarów najbardziej zagrożonych, określa również możliwości przeciwdziałania patologiom życia społecznego, prowadzenia poczynań profilaktycznych. Wspomoże również działania Koordynatora Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w określeniu potrzeb, braków i zasobów w gminie i mieście Wyszogród.

W strategii rozwiązywania problemów społecznych wykorzystano dane od szeregu instytucji: Miejsko - Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, Urzędu Gminy i Miasta, Koordynatora Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Punktu Konsultacyjno – Informacyjnego d/s Uzależnień, Komisariatu Policji, Powiatowego Urzędu Pracy, szkół i innych. Wszystkim osobom i instytucjom, które udzieliły pomocy niezbędnej do powstania tego opracowania serdecznie dziękujemy.

Cele strategii rozwiązywania problemów społecznych pozostają w zgodności z celem generalnym zawartym w Strategii Zrównoważonego Rozwoju Gminy i Miasta Wyszogród: "Trwały oraz zrównoważony rozwój społeczno – gospodarczy Gminy i Miasta Wyszogród – przy respektowaniu wymogów ochrony wielowiekowego dziedzictwa historycznego i zasobów środowiska przyrodniczego – zapewniający stały wzrost jakości życia mieszkańców".

Strategia jest spójna z odnośnymi priorytetami Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego, Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego, Narodowego Planu Rozwoju i Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego oraz Narodową Strategią Integracji Społecznej i Krajowym Planem na rzecz Integracji Społecznej na lata 2004 – 2006 i lata
2007 - 2013.

Strategia rozwiązywania problemów społecznych jest również zgodna
z programem „Polityki Prorodzinnej Państwa”, przyjętym przez Radę Ministrów w listopadzie 1999 roku, podkreślającym znaczenie podstawowej komórki społecznej, konieczność stwarzania szans dzieciom i młodzieży oraz zapobiegania marginalizacji rodzin, poprzez między innymi:

• poprawę kondycji finansowej rodzin, zwiększając ich aktywność własną oraz udzielając materialnego wsparcia rodzinom, znajdującym się w trudnej sytuacji,
• poprawę warunków mieszkaniowych, co wiąże się z polepszeniem sytuacji mieszkaniowej, z uzyskaniem własnego mieszkania oraz pomocą w jego utrzymaniu,
• wychowanie młodego pokolenia, a w tym między innymi pomoc rodzinie w wychowaniu dzieci i młodzieży, zwiększenie wychowawczej roli szkoły i współpraca szkoły z rodzicami, zwiększenie dostępności młodzieży do szkół średnich i wyższych, przeciwdziałanie zjawiskom patologii wśród dzieci i młodzieży,
• poprawę stanu zdrowia rodzin z uwzględnieniem edukacji ekologicznej, zdrowotnej i promocji zdrowia,
• pomoc rodzinom z osobami niepełnosprawnymi nie tylko w opiece nad tymi osobami, ale również poprzez stworzenie warunków do udziału osób niepełnosprawnych w życiu społecznym, wsparcie finansowe, działania na rzecz usuwania barier architektonicznych i urbanistycznych,
• opiekę nad dzieckiem, w tym rozszerzanie różnych form opieki pozarodzinnej np.: świetlic, klubów, a w przypadku braku opieki ze strony rodziny biologicznej rozwijanie i zapewnienie form rodzinnej opieki zastępczej,
• pomoc rodzinom zagrożonym dysfunkcjami poszerzając wachlarza pomocy wielozakresowej.

Strategia rozwiązywania problemów społecznych jest także zgodna z podstawowymi zasadami życia społecznego, a w szczególności zasadą pomocniczości, partycypacji społecznej i współodpowiedzialności.

Strategia zgodna jest też z Sektorowym Programem Operacyjnym Rozwój Zasobów Ludzkich jak też z głównym celem Narodowej Strategii Wzrostu Zatrudnienia i Rozwoju Zasobów Ludzkich tzn. „osiągnięcie wyższego zaangażowania ludności w procesie pracy”. Działania podejmowane w obrębie Narodowej Strategii Wzrostu Zatrudnienia i Rozwoju Zasobów Ludzkich zmierzają do wyrównania szans na rynku pracy.

3. STRATEGIA A UNIA EUROPEJSKA

Przy formułowaniu celów strategii skupiono się na ich spójności z założeniami, priorytetami i dokumentami obowiązującymi w Unii Europejskiej.

W roku 2002 w Nicei, Rada Europejska przyjęła cztery cele zwalczania ubóstwa i wykluczenia społecznego na obszarze Unii Europejskiej:

• zwiększanie udziału w zatrudnieniu i dostępu do środków, praw, dóbr i usług,
• zapobieganie wykluczeniu społecznemu,
• pomoc dla najbardziej potrzebujących,
• mobilizacja wszystkich odpowiednich instytucji.

Polska została zaproszona do udziału we Wspólnotowym Programie Przeciwdziałania Społecznemu Wykluczeniu na lata 2002-2006, który wspiera narodowe strategie polityki integracji społecznej. Istniejąca w naszym kraju Strategia Polityki Społecznej otwiera Polsce dostęp do najważniejszego instrumentu finansowego polityki społecznej Unii jakim jest Europejski Fundusz Społeczny.

Cele sformułowane w Strategii dotyczą wszystkich pięciu obszarów, w których zostały zgrupowane zadania realizowane przez Fundusz:

• aktywne formy zwalczania bezrobocia,
• przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu,
• promowanie i poprawa kształcenia ustawicznego,
• doskonalenie kadr i rozwój przedsiębiorczości,
• aktywizacja zawodowa kobiet.

3. CHARAKTERYSTYKA GMINY I MIASTA WYSZOGRÓD

Gmina i miasto Wyszogród są położone w zachodniej części województwa mazowieckiego, w powiecie płockim. Tysiącletni Wyszogród należy obok Płocka, Czerwińska i Czerska do najstarszych grodów Mazowsza. Miasto leży na prawym brzegu Wisły na wysokiej 30-metrowej skarpie, przy granicy z Kotliną Warszawską na skrzyżowaniu dróg tranzytowych Warszawa - Płock i Sochaczew - Płońsk z przeprawą mostową przez Wisłę. Tereny te położone są wzdłuż krawędzi wysoczyzny, pocięte malowniczymi jarami z miejscami widokowymi na Wisłę i rozciągającą się na przeciwległym brzegu Puszczą Kampinoską. Walory krajobrazowe i klimatyczne oraz niewielka odległość od Płocka (40 km) i Warszawy (70 km) to atuty sprzyjające rozwojowi turystyki i rekreacji. Gmina i miasto zajmuje powierzchnię 98 km², z czego 13,9 przypada na miasto, a 84,1 na 17 sołectw. Jest typową gminą rolniczą gdzie użytki rolne zajmują 6 100 ha co stanowi 62,3 % ogólnej powierzchni. Obecnie gminę zamieszkuje 6 167 mieszkańców, z czego 2 778 osoby to mieszkańcy miasta Wyszogrodu, a 3 389 osób to mieszkańcy terenów wiejskich gminy. Gęstość zaludnienia na 1 km² wynosi 62,9osoby.

W mieście Wyszogród praktycznie nie funkcjonuje strefa przemysłu. Dominują tu podmioty handlowe i usługowe nastawione w głównej mierze na obsługę regionalnego i lokalnego rynku. Miasto pełni funkcję lokalnego ośrodka obsługi mieszkańców w zakresie administracyjnym, ochrony zdrowia, kultury i handlu. Do zasadniczych elementów wpływających na rozwój gospodarczy i przestrzenny należą: układ urbanistyczny, rzeźba terenu i uwarunkowania komunikacyjne. Na podstawie uwarunkowań demograficznych i gospodarczych w gminie i mieście Wyszogród określone zostały następujące funkcje:

• podstawowa: rolnictwo, turystyka i wypoczynek,
• towarzyszące funkcji podstawowej: ochrona środowiska, rozwój usług, mieszkalnictwo, hotelarstwo, funkcja komunikacji i infrastruktury technicznej,
• uzupełniające: rozwój rolnictwa ekologicznego na występujących w gminie terenach rolnych, rozwój nieuciążliwej działalności gospodarczej związanej z przetwórstwem płodów rolnych, rozwojem działalności gospodarczej.

Poniżej przedstawiamy strukturę ludności gminy i miasta Wyszogród według płci i według wieku (grup ekonomicznych).

Rys.1 Struktura ludności gminy i miasta według płci (stan na 31.XII.2005 r.).

Sieć placówek oświatowych i wychowawczych w gminie i mieście Wyszogród tworzą:

• Zespół Szkół im. Jana Śniadeckiego w Wyszogrodzie,
• Gimnazjum w Wyszogrodzie,
• Zespół Szkół w Ciućkowie,
• Szkoła Podstawowa im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Wyszogrodzie,
• Szkoła Podstawowa w Rębowie,
• Szkoła Podstawowa w Kobylnikach,
• Przedszkole Samorządowe w Wyszogrodzie,
• Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna w Wyszogrodzie oraz Filia w Rębowie.

W publicznych szkołach podstawowych i gimnazjum uczy się 741 uczniów i zatrudnionych jest 81 nauczycieli. Natomiast w publicznej szkole ponadgimnazjalnej uczy się 234 uczniów i jest zatrudnionych 28 nauczycieli.

Elementem strategii jest diagnoza w sferze społecznej stanowiąca swoisty raport rozpoznania i oceny tej sfery. Obejmuje takie zjawiska jak: ubóstwo, bezrobocie, bezdomność, bezradność w sprawach opiekuńczo – wychowawczych, niepełnosprawność i długotrwała choroba, alkoholizm, narkomania, ochrona rodzin wielodzietnych i niepełnych, przemoc w rodzinie i inne.

Staranna diagnoza ułatwia prowadzenie postępowań naprawczych oraz umożliwia monitorowanie skuteczności podejmowanych zadań. Potrzeba diagnozy wynika też z konieczności uzyskania poparcia społecznego dla wysiłków na rzecz sytuacji w rodzinie. Wsparcie społeczne bowiem jest absolutnie niezbędnym warunkiem powodzenia wszelkich działań na rzecz zdrowia publicznego.

Diagnoza problemów społecznych występujących na terenie gminy i miasta Wyszogród została sporządzana w oparciu o dane będące w dyspozycji:

• Miejsko – Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej,
• Urzędu Gminy i Miasta,
• Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych,
• Powiatowego Urzędu Pracy,
• Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie,
• Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego,
• Powiatowego Urzędu Pracy,
• Innych instytucji i organizacji współpracujących w zakresie rozwiązywania problemów społecznych.

Wyniki diagnozy obejmują zmiany zachodzące w sferze społecznej na przestrzeni kilku ostatnich lat (2002-2005).

Przez ubóstwo określa się stan w którym jednostce czy grupie społecznej brakuje środków na zaspokojenie podstawowych potrzeb, uznawanych w danej społeczności za niezbędne. Pod pojęciem „podstawowe potrzeby” należy rozumieć, poza wyżywieniem, takie potrzeby jak: ubranie, mieszkanie, zachowanie zdrowia, uzyskanie wykształcenia, zaspokojenie sfery intelektualnej – uczestniczenie w świadczeniach kulturalnych.

W Unii Europejskiej przyjęto statystyczne określenie biedy, według którego ubogi jest każdy obywatel danego kraju członkowskiego, który uzyskuje dochód mniejszy aniżeli 60% średniej zarobków tego kraju. Przyjmując identyczne kryterium dla Polski stwierdzono m. in., że: w ubóstwie żyje 50% gospodarstw domowych z bezrobotnymi i 17% gospodarstw domowych bez bezrobotnych. Procent gospodarstw domowych żyjących w ubóstwie wyraźnie rośnie wraz ze spadkiem wielkości miejscowości.

Mimo iż poziom ubóstwa w Polsce jest porównywalny ze średnim poziomem krajów Unii Europejskiej, należy podkreślić, że próg ubóstwa w Polsce jest niższy niż w jakimkolwiek kraju Unii. Wynika to z faktu, że dochody rodzin, od podstawy których wyznacza się wskaźnik ubóstwa, są w Polsce znacząco niższe niż w UE.

W Polsce poziom ubóstwa maleje wraz z wiekiem. Dzieci i młodzież są tą kategorią wiekową, która najczęściej doświadcza ubóstwa. W 2001 roku 40% osób żyjących w skrajnym ubóstwie miało mniej niż 19 lat. Generalnie dzieci z terenów wiejskich są uboższe od dzieci żyjących w miastach, jednak badania regionalne wskazują na znaczne problemy młodych mieszkańców w miejskich enklawach ubóstwa.

Poziom ubóstwa zwiększa się wraz ze wzrostem wielkości rodzin. Wśród rodzin wychowujących troje lub więcej dzieci, zagrożenie ubóstwem było dwukrotnie większe niż dla ogółu społeczeństwa. W trudnej sytuacji są również rodzice samotnie wychowujący dzieci (w 2001 roku dochód 19% osób z tych rodzin kształtował się poniżej linii ubóstwa).

W Polsce zjawisko ubóstwa najczęściej współwystępuje wśród osób słabo wykształconych, zamieszkujących tereny zacofane gospodarczo, wiejskie i restrukturyzowane. Istotnym czynnikiem różnicującym poziom życia Polaków jest miejsce zamieszkania. W 2001 roku 15% mieszkańców obszarów wiejskich żyło na granicy minimum egzystencji (w małych miastach 10%). W aglomeracjach miejskich (powyżej 0,5 miliona mieszkańców) tylko 2% ludności znajdowało się poniżej minimum egzystencji. W Polsce ubóstwo nie wynika jedynie z krótkotrwałego pogorszenia się sytuacji finansowej rodzin, lecz zaczyna nabierać cech trwałości, prowadząc do takich zjawisk jak wykluczenie, alkoholizm i bezdomność.

Ubóstwo jest głównym powodem przyznawania pomocy przez MGOPS w Wyszogrodzie. Z uzyskanych danych wynika, że na obszarze gminy i miasta istnieją trzy wyróżniające się pod tym względem obszary biedy: w rejonach Grodkowa, Słomina i Rębowa. Wyraźne zarysowanie się obszarów biedy spowodowane jest, wciąż rosnącą stopą bezrobocia na wspomnianym terenie.

Stopa bezrobocia dla powiatu płockiego w styczniu 2006 r. wynosiła 29,8%. Według danych PUP w Płocku liczba zarejestrowanych bezrobotnych w gminie i mieście jak i powiecie od XII 2003 r. zaczęła spadać. Natomiast spadek stopy bezrobocia zaobserwowano od XII 2004 r. Struktura bezrobotnych w powiecie w styczniu 2006 r według płci to: kobiety 51,9%, mężczyźni 48,1%.

Rys. 4 Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w latach 2002-2005.

Liczba bezrobotnych w gminie i mieście (stan na 31.XII.2005 r) – 600 osób w tym 288 kobiet i 312 mężczyzn co daje strukturę według płci: kobiety 48,0%, mężczyźni 52,0%. Liczba bezrobotnych w wieku 18 – 24 lat to 128 osób. Liczba bezrobotnych w wieku powyżej 24 lat – 472 osób. Liczba osób bezrobotnych z prawem do zasiłku 77 osób (w tym 30 kobiet), bez prawa do zasiłku 523 osób.

Liczba bezrobotnych w powiecie (stan na 31.XII.2005 r) – 11492 osób w tym 6066 kobiet i 5426 mężczyzn. Liczba bezrobotnych w wieku 18 – 24 lat to 2839 osób. Liczba bezrobotnych w wieku powyżej 24 lat – 8653 osób.

Stopa bezrobocia w powiecie płockim jest znacznie wyższa od średniej krajowej a także średniej dla podregionu ciechanowsko - płockiego. Sytuacja taka przekłada się z reguły na strefę zachowań alkoholowych. Jak wynika bowiem z badań, spadek dochodu (co przy wysokim bezrobociu jest normą) przyczynia się do wzrostu spożycia napojów alkoholowych. Można więc założyć, że skala problemów alkoholowych w powiecie oraz gminie i mieście Wyszogród może być większa niż w innych regionach kraju.

W latach 2002 – 2004 liczba osób którym przyznano pomoc z powodu bezrobocia spadła o połowę (50,9%) a od 2004 roku utrzymuje się na mniej więcej stałym poziomie

Występowanie wyuczonej bezradności jest związane z takimi współczesnymi problemami społecznymi, jak bieda, bezrobocie oraz przemoc w rodzinie. Społeczne i indywidualne konsekwencje wyuczonej bezradności można łagodzić odpowiednimi oddziaływaniami profilaktycznymi i terapeutycznymi, które powinny być stosowane w wychowaniu, oraz w pracy socjalnej.

Znaczącą część klientów systemu pomocy społecznej stanowią rodziny z trudnościami opiekuńczo - wychowawczymi. Najczęściej niezaradność rodziny w opiece i wychowaniu własnych dzieci łączy się z innymi dysfunkcjami takimi jak: uzależnienie od środków zmieniających świadomość, przemoc domowa, zaburzenia równowagi systemu rodzinnego w sytuacjach kryzysowych, problemy w pełnieniu ról społecznych wyrażające się m. in. w postaci niedojrzałości emocjonalnej, problemach we współżyciu z ludźmi, trudnościach adaptacyjnych, niezaradności w prowadzeniu gospodarstwa domowego. Problemy wychowawcze w środowisku rodzinnym, szkolnym ujawniają się w postaci zachowań buntowniczych, agresywnych, konfliktowych, łamania przez dzieci i młodzież panujących obyczajów, norm i wartości.

Bezradność w sprawach opiekuńczo – wychowawczych niejednokrotnie jest podstawą do organizowania zastępczych form opieki nad dzieckiem.

Jak widać na rysunku pomoc z powodu bezradności w sprawach opiekuńczo wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego w latach 2002-2005 utrzymuje się na tym samym poziomie.

Wśród klientów systemu pomocy społecznej znajdują się kobiety korzystające z tytułu ochrony macierzyństwa, będące w trudnej sytuacji materialnej. Liczbę rodzin korzystających z tej formy pomocy przedstawia poniższy wykres.

Od dnia 01.05.2004 r. MOPS realizuje ustawę o świadczeniach rodzinnych w związku z którą ponosi wydatki na te świadczenia. Dlatego też ogólne wydatki na działalność pomocy społecznej w 2004 r. gwałtownie wzrosły natomiast nie zostały one ujęte jako powód otrzymywania świadczeń.

Niepełnosprawność to stan będący efektem dysfunkcji natury fizycznej lub psychicznej, ubytku anatomicznego lub dysfiguracji, wynikły z urazów, schorzeń lub zaburzeń rozwojowych i powodujący znaczące ograniczenie możliwości wykonywania przez jednostkę podstawowych czynności życiowych. Do podstawowych czynności życiowych zalicza się samoobsługę, przemieszczanie się, czynności manualne, orientacje w otoczeniu, zdolności komunikowania się z innymi ludźmi oraz czynności związane z uczeniem się, wykonywaniem pracy, życiem rodzinnym czy prowadzeniem gospodarstwa domowego.

Osoby niepełnosprawne stanowią w Polsce bardzo liczną społeczność. Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego uzyskanymi dzięki Narodowemu Spisowi Powszechnemu w 2002 roku liczba osób niepełnosprawnych w Polsce wynosiła 5456,7 tys. co stanowiło 14,3% ogółu ludności kraju. Oznacza to, że co 7 mieszkaniec Polski był osobą niepełnosprawną. Prognoza GUS przewiduje, że w 2010 roku liczba niepełnosprawnych wzrośnie do 6 mln.

Przyspieszony wzrost liczby osób niepełnosprawnych daje coraz większą rangę temu zjawisku wśród innych problemów społecznych. Dynamika wzrostu niepełnosprawności związana jest nie tylko z tradycyjnymi jej przyczynami, lecz także z nowymi zjawiskami, które mają podłoże w zmianach społeczno – gospodarczych. Niepełnosprawność, w swojej istocie, jest zjawiskiem o komponentach medycznych i społecznych. Powodowana jest chorobami i dysfunkcjami fizycznymi bądź psychicznymi, wywiera znaczące konsekwencje funkcjonalne i społeczne. Zjawisko niepełnosprawności może być określane i mierzone w różny sposób:

• w oparciu o zmienne kliniczne (etiologia, lokalizacja i zakres uszkodzeń);
• na podstawie możliwości codziennego funkcjonowania (samoobsługa, poruszanie się);
• na podstawie zdolności do pełnienia podstawowych ról społecznych adekwatnych do wieku danej osoby.

Mówiąc o osobach niepełnosprawnych, mamy na myśli osoby posiadające stopień niepełnosprawności orzeczony przez Zespół d/s Orzekania o Niepełnosprawności, lekarza orzecznika przy ZUS, KRUS, jak również inne osoby, z dysfunkcjami fizycznymi, psychicznymi i umysłowymi. Za niepełnosprawne uznać należy osoby, których stan fizyczny, psychiczny i umysłowy powoduje trwałe lub okresowe utrudnienia, ograniczenia bądź uniemożliwia pełnienie ról i zadań społecznych na poziomie powszechnie przyjętych kryteriów.

Choroba i niepełnosprawność to czynniki, które prowadzą do pogorszenia kondycji finansowej każdej rodziny bez względu na jej przynależność społeczno – zawodową i miejsce zamieszkania. Sytuacja taka, to z jednej strony efekt wydatków na leczenie, rehabilitację i różnego typu świadczenia będące udziałem rodzin, w których żyją osoby z ograniczoną przez chorobę sprawnością. Z drugiej strony przyczyną jest ograniczenie dochodów – utrata pracy i renta inwalidzka osoby niepełnosprawnej oraz ograniczenie aktywności zawodowej i możliwości zarobkowania przez innych członków rodziny zobowiązanych do świadczeń opiekuńczych. Na tę typową sytuację niekorzystnie mogą także wpływać dodatkowe czynniki i uwarunkowania, które czynią życie tych rodzin szczególnie trudnym. Chodzi tu między innymi o następujące elementy:

• wcześniejsza trudna sytuacja bytowa, na przykład brak podstawowego standardu wyposażenia w sprzęt gospodarstwa domowego (brak podstawowych mebli, lodówki, pralki, itp.);
• wysoki poziom wydatków, gdy więcej niż jedna osoba wymaga działań opiekuńczo – leczniczo – rehabilitacyjnych;
• niezaradność życiowa członków rodziny, nieumiejętność gospodarowania ograniczonymi środkami finansowymi.

Dotknięcie jednego z członków rodziny niepełnosprawnością stanowi sytuację kryzysową. Obserwacje pracowników Miejsko Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej pozwalają stwierdzić, że sytuacja tej grupy osób jest trudna. Problemy osób niepełnosprawnych wiążą się głównie z ograniczonymi możliwościami oprotezowania i zakupu sprzętu ułatwiającego komunikowanie się i samoobsługę, kosztowną i trudno dostępną rehabilitacją. Dużym problemem są także bariery architektoniczne w miejscu zamieszkania osoby niepełnosprawnej jak i w budynkach użyteczności publicznej. Bariery te nie tylko utrudniają, ale niekiedy wręcz uniemożliwiają uczestnictwo w normalnym życiu. Osoby niepełnosprawne mają prawo do pełnego uczestnictwa w życiu społecznym, prawo do życia w środowisku wolnym od barier funkcjonalnych w tym:

• dostępu do urzędów, obiektów użyteczności publicznej,
• swobodnego przemieszczania się i powszechnego korzystania ze środków transportu.

Nie bez znaczenia jest również problematyka edukacji osób niepełnosprawnych od chwili urodzenia do ukończenia nauki w ramach posiadanych predyspozycji i możliwości. Na tej płaszczyźnie widać słabe doinwestowanie poradni specjalistycznych i specjalnych ośrodków szkolno – wychowawczych.

Niepełnosprawni spotykają się również z problemami psychologicznymi i społecznymi, które wynikają z trudności w akceptacji samego siebie i swoich schorzeń oraz z braku zrozumienia ze strony ludzi zdrowych.

W gminie i mieście Wyszogród problem niepełnosprawności dotyczy 1002 osób, co stanowi ponad 16% ogółu mieszkańców. W tej liczbie około 50 osób to klienci Miejsko Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej. W roku 2005 pomocą MGOPS było objętych 575 rodzin. Wynika z tego, że 9 % osób objętych pomocą to osoby niepełnosprawne. Uwzględniając osoby, którym przyznano pomoc z powodu długotrwałej lub ciężkiej choroby razem osoby te stanowią ponad 12% osób objętych pomocą przez MGOPS w Wyszogrodzie.

Diagnoza tej grupy nie jest pełna, brak jest bowiem danych w zakresie poszczególnych dysfunkcji.

Poważnym powodem problemów osobistych i rodzinnych są uzależnienia: od narkotyków, leków, nikotyny i alkoholu. Prowadzą one do utraty zdrowia oraz rodzą takie problemy jak: przemoc, rozpad rodzin, przestępczość, itp. Trzy pierwsze rodzaje uzależnień niestety nie są dokładnie zdiagnozowane, mimo że stanowią ważki problem, w szczególności jeśli chodzi o narkotyki po które sięga coraz więcej młodych ludzi. Dlatego też należy ten problem w najbliższym czasie zdiagnozować oraz podjąć działania prewencyjne w celu zapobiegania narastaniu tego zjawiska.

Znacznie lepiej przedstawia się sytuacja w zakresie diagnozy uzależnień od alkoholu, choć i te dane nie odzwierciedlają rzeczywistej sytuacji. Powodem jest fakt, że problem ten często jest ukrywany i osoby oraz rodziny, których on dotyczy nie utożsamiają się z nim.

Większość społecznych konsekwencji picia dotyczy dwóch zagadnień: samego picia lub zachowań z tym związanych oraz reakcji innych osób (członka rodziny, przyjaciela, policjanta, zwierzchnika itp.) na te zachowania. Problemy spowodowane piciem alkoholu stanowią poważne zdrowia społecznego, są istotnym obciążeniem dla służby zdrowia, odciskają swe piętno na samopoczuciu ludzi, życiu rodzinnym, wychowaniu młodzieży, wynikach pracy zawodowej. Mają także wpływ na porządek publiczny i bezpieczeństwo na drogach; przyczyniają się do wzrostu przestępczości. Spożywanie nadmiernych ilości alkoholu odbija się na szkolnictwie, handlu, dochodach skarbu państwa i podatkach.

Alkoholizm jest chorobą polegającą na kontynuacji spożycia alkoholu przez daną osobę, pomimo że powoduje to problemy w jakiejkolwiek dziedzinie życia.

Ludzie sięgają po alkohol z różnych powodów. Często, żeby uśmierzyć przykre uczucia, bronić się przed niepożądanymi informacjami, pozbyć się wewnętrznych zahamowań i obaw, przeżywać odmienne stany psychiczne czy też ułatwić oraz umocnić kontakty z innymi ludźmi.

Alkoholizm jest chorobą demokratyczną, co oznacza, iż może na nią zachorować każdy człowiek- bez względu na płeć, wykształcenie czy też status finansowy. Jest to choroba postępująca i w końcu śmiertelna.

Narkomania to także jedna z poważniejszych chorób, a zarazem problemów współczesnego społeczeństwa.

Z raportu Centrum Badania Opinii Społecznej wydanego w maju 2004 roku wynika, iż „między 1992 a 2003 rokiem prawie pięciokrotnie (z 5% do 24%) wzrosła liczba uczniów, którzy w ciągu roku poprzedzającego badanie eksperymentowali z nielegalnymi substancjami odurzającymi, zwanymi potocznie narkotykami. Wśród deklarujących kontakt z nimi, prawie 86%wymieniło marihuanę, 23% amfetaminę, ponad 8% ekstazę i ponad 7% haszysz. Nikt w badanej próbie nie wspomniał o próbowaniu heroiny”.

Polski rynek narkotykowy jest bardzo chłonny, dostępność do środków psychoaktywnych rośnie. Aby zdobyć narkotyki, wystarczy chcieć i posiadać niewielkie środki finansowe, a dla bogatszych rynek praktycznie jest nieograniczony. Coraz częściej specjaliści terapii podkreślają, że źródła narkomanii nie należy szukać tylko w źle funkcjonującej rodzinie czy kłopotach szkolnych. Młodzież narażona jest na pokusę zażywania środków bez względu na miejsce, w którym żyje, pochodzenie, warunki materialne, a także poziom inteligencji.

Narkomania, podobnie jak alkoholizm, jest chorobą śmiertelną, można ją zaleczyć, lecz niemożliwe jest wyleczenie.

Trudno jest oszacować straty, jakie ponosi społeczeństwo i państwo na skutek nadużywania środków odurzających. Rozbite rodziny, czyny przestępcze, wytrącanie ludzi z normalnego toku życia (nauka, praca) to jedna strona zagadnienia. Narkomania jest chorobą i wymaga odpowiedniego leczenia, które jest trudne i długotrwałe, lecz w znikomym procencie kończy się wynikiem pozytywnym.

W latach 2002-2005 narkomania nie była powodem przyznania pomocy z MGOPS w Wyszogrodzie. Osoby uzależnione od narkotyków nie poprosiły o pomoc w Punkcie Konsultacyjno – Informacyjnym pomimo że były sygnały od rodzin tych osób i prośby o pomoc.

Uważa się, że przemoc w rodzinie jest zamierzonym i wykorzystującym przewagę sił działaniem lub zaprzestaniem działania, skierowanym przeciw członkom rodziny. Przemoc narusza ich prawa oraz dobra osobiste, powoduje cierpienie i szkody.

Badania wykazały, że stosowanie przemocy jest uzależnione od płci.
W przypadkach przemocy w rodzinie można stwierdzić, iż:

• 58% kobiet jest ofiarami przemocy,
• 24% dzieci do lat 13 doświadcza bezpośrednio przemocy w rodzinie,
• 96% mężczyzn jest sprawcami przemocy.

Należy zwrócić uwagę, że agresja mężczyzn w stosunku do kobiet i dzieci przejawia się bardzo często po spożyciu alkoholu.

Bardzo rzadko przemoc domowa jest jednorazowym wydarzeniem i sprawcy wielokrotnie powtarzają akty przemocy. Jeśli nie przerwie się aktów przemocy, przechodzi ona z pokolenia na pokolenie.

Na poziomie ekosystemu mówimy o szeregu zjawisk społecznych i socjalnych mających wpływ na zachowania agresywne, powstałe w wyniku frustracji.
Są to: złe warunki socjalne, ekonomiczne, sytuacje patologiczne oraz bezrobocie.

Skutki, jakie rodzi przemoc to przede wszystkim skutki psychiczne: lęk społeczny, obniżenie poczucia własnej wartości i nerwice. Pojawiają się różne dysfunkcje, zaburzenia, a w efekcie obniżenie funkcjonowania psychospołecznego. Ludzie, którzy doświadczali agresji, bywają bardziej agresywni (agresja obronna), skłonni do przemocy, zwłaszcza w kontaktach z osobami, które postrzegają jako słabsze (dzieci, podwładni, rodzina). W ten sposób przemoc rodzi przemoc.

Podsumowując informacje otrzymane z Punktu Konsultacyjno – Informacyjnego ds. Uzależnień na przestrzeni ostatnich czterech lat obserwuje się wzrost liczba porad dla osób zgłaszających się o pomoc w związku z alkoholem, narkotykami i przemocą.
W 2005 roku do Punktu Konsultacyjno – Informacyjnego ds. Uzależnień zgłosiło się 11 osób, a z 28 osobami kontaktowali się członkowie Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Pomoc z MGOPS otrzymało 16 osób. Razem z pomocy tych instytucji skorzystały 100 osób, w tym 39 uzależnionych, 34 współuzależnionych i 27 osób doznających przemocy w rodzinie.

Celem pomocy społecznej jest zaspokajanie niezbędnych potrzeb życiowych osób i rodzin oraz umożliwianie im bytowania w warunkach odpowiadających godności człowieka. Zakłada się, że pomoc społeczna powinna w miarę możliwości doprowadzać do życiowego uaktywnienia osoby korzystającej ze świadczeń oraz jej integracji ze środowiskiem społecznym.

Niekorzystna sytuacja na lokalnym rynku pracy, ubóstwo mieszkańców, nasilanie problemów społecznych powoduje, że w gminie i mieście Wyszogród coraz większa ilość osób nie radzi sobie we własnym zakresie z zaspakajaniem podstawowych potrzeb bytowych oraz rozwiązywaniem codziennych problemów.

Pomoc społeczna udzielana przez Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Wyszogrodzie występuje w formie świadczeń niepieniężnych i w formie świadczeń pieniężnych dostosowanych do indywidualnych potrzeb i sytuacji osób zgłaszających się do MGOPS.

Wydatki na działalność pomocy społecznej na przestrzeni ostatnich czterech lat przedstawiono na wykresie (Rys. 17).

Od dnia 01.05.2004 r. MGOPS realizuje ustawę o świadczeniach rodzinnych w związku z którą ponosi wydatki na te świadczenia. Dlatego też ogólne wydatki na działalność pomocy społecznej w 2005 r. tak gwałtownie wzrosły.

W roku 2005 MGOPS udzielił wsparcia 606 rodzinom, w których żyło 1685 osób.

Poniżej przedstawiamy ilość rodzin otrzymujących pomoc z MOPS w zależności od powodu przyznawania świadczenia w okresie ostatnich czterech lat.

Tabela 2

Dla lepszego zobrazowania skali problemów poniżej przedstawiamy wykres ukazujący jaki jest odsetek rodzin w zależności od powodu przyznawania świadczenia w stosunku do wszystkich rodzin którym w 2005 roku udzielono wsparcia.

Jak widać główną przyczyną przyznawania świadczeń było ubóstwo. Następnie w kolejności są to:

• bezrobocie
• niesprawność
• bezradność
• długotrwała choroba
• alkoholizm
• wielodzietność

3. ANALIZA SWOT W ZAKRESIE ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH

Powyższa diagnoza pozwoliła na sporządzenie bilansu mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń rozwojowych wynikających z uwarunkowań zewnętrznych.

Budowa programu strategicznego wymaga bowiem przeprowadzenia analizy sytuacyjnej, polegającej miedzy innymi na określeniu mocnych i słabych stron gminy oraz jej szans i zagrożeń, które mogą mieć wpływ na rozwój tego obszaru. Metodologiczną podstawę analizy sytuacyjnej stanowi tzw. analiza SWOT.

Analiza mocnych i słabych stron stanowi jedną z podstawowych metod strategicznych polegającą na ocenie elementów, które należy wykorzystać lub też eliminować podczas realizacji zadań na rzecz rozwiązywania problemów społecznych.

Mocne strony to wszelkie atuty oraz czynniki, które w sposób pozytywny wyróżniają miasto i gminę wśród innych oraz wspomagają rozwój i osłabiają zagrożenia. Elementy te należy szczególnie pielęgnować i wzmacniać. Słabe strony natomiast to wszelkiego rodzaju braki oraz ograniczenia mogące utrudniać lub uniemożliwiać realizację celów strategicznych. Określenie tych czynników jest szczególnie istotne, ponieważ można wówczas podejmować działania, mające na celu ich wyeliminowanie lub przynajmniej zminimalizowanie.

Rys. 20 Zarys metody SWOT.

Katalog słabych i mocnych stron jest opracowywany w oparciu o analizę sytuacji wewnętrznej gminy w chwili obecnej, natomiast identyfikacja szans i zagrożeń prowadzona jest jako analiza czynników zewnętrznych gminy, ujętych w pewnym horyzoncie czasowym, a mających wpływ na proces formułowania strategii i jej przyszłą realizację. Ideę metody SWOT zobrazowano na rysunku ( Rys. 20).

Pożądany społecznie kierunek rozwoju i przyszła pozycja rozpatrywanego obszaru oraz specyfikowanie głównych i szczegółowych celów rozwoju tworzy wizję rozwoju gminy i miasta w sferze społecznej.

Biorąc pod uwagę diagnozę problemów i analizę SWOT, sformułowano generalny cel kierunkowy, czyli misję:

Gmina i Miasto Wyszogród stawia na harmonijny rozwój. Swoim mieszkańcom chce zapewnić jak najlepsze warunki życia w poczuciu bezpieczeństwa oraz umożliwić im realizację planów osobistych, zawodowych i społecznych, poprzez:

• zapewnienie potrzebującym odpowiedniej pomocy finansowej, rzeczowej lub usługowej oraz dostępu do szeroko pojętego poradnictwa,
• integrację zawodową i społeczną różnych grup społecznych, w tym m.in. młodzieży, kobiet, osób niepełnosprawnych,
• przeciwdziałanie i zwalczanie długotrwałego bezrobocia,
• wspieranie grup szczególnego ryzyka i zapobieganie ich społecznemu wykluczeniu,
• aktywizację społeczności lokalnych,
• wpieranie lokalnych inicjatyw,
• szerzenie edukacji ustawicznej,
• zapewnienie dostępu do poradnictwa i informacji.
• poprawy warunków mieszkaniowych,

Wszelkie działania prowadzone są w odpowiedzi na rzeczywiste potrzeby osób i rodzin, natomiast przy ich realizacji wykorzystywany będzie istniejący potencjał ludzki i instytucjonalny. Miasto i gmina stawia na profilaktykę oraz budowanie lokalnego partnerstwa na rzecz rozwiązywania problemów społecznych i lokalnych. Nadrzędnym celem podejmowanych działań jest doprowadzenie do życiowego usamodzielnienia osób, rodzin i społeczności lokalnych oraz ich zaktywizowanie do włączania się w rozwiązywanie istniejących problemów. Uważa się bowiem, że problemy indywidualne, jak i społeczne mogą zostać rozwiązane wyłącznie przez lub przy współudziale zainteresowanych podmiotów. Obowiązuje tu zasada „pomóż mu / im tak by sam / sami pomógł / pomogli sobie”.

Większość problemów, z jakimi borykają się mieszkańcy gminy i miasta uznawane są za problemy społeczne, będące konsekwencjami zakłóceń organizacji życia zbiorowego. Ich przykładem jest głównie bezrobocie, ubóstwo, niepełnosprawność, długotrwała choroba itp. Problemy te nie występują w izolacji od siebie. Często zachodzi pomiędzy nimi związek przyczynowo - skutkowy np.: bezrobocie powoduje nie tylko utratę środków utrzymania, ale również pogłębienie i nawarstwienie innych problemów, takich jak: bezradność, izolacja społeczna, uzależnienia (często będące przyczyną utraty pracy).

Problemy społeczne, które ulegają nasileniu są i będą kontynuacją nierozwiązanych od początku lat dziewięćdziesiątych nabrzmiałych kwestii społecznych w postaci bezrobocia, ubóstwa i niezaradności życiowej. Nasileniu ulegną również inne problemy, takie jak: przemoc w rodzinie, ubożenie małych gospodarstw rolnych, niewydolność wychowawcza w rodzinach, wielodzietność, alkoholizm, problem mieszkaniowy, przestępczość.

Powyższe problemy będą się pogłębić na skutek braku zabezpieczenia finansowego. Gwarantem prawidłowego funkcjonowania człowieka jest bowiem zabezpieczenie podstawowych potrzeb życiowych - żywność, odzież, dach nad głową. Brak dostatecznych środków finansowych powoduje, że coraz większa liczba osób zgłasza się o wsparcie do pomocy społecznej. Dlatego też konieczne jest, aby w tym szczególnie trudnym okresie udzielona pomoc pozwoliła na faktyczne zaspokojenie elementarnych potrzeb bytowych. Ciężar tej pomocy musi przejąć gmina, której sytuacja jest tym trudniejsza, że dochodzą nowe zadania, dotychczas finansowane przez budżet państwa a obecnie przekazane do finansowania gminie.
Z tego też względu należy szukać dodatkowych środków np.: unijnych oraz wspieranie gminy przez wszystkie podmioty - szczególnie organizacje pozarządowe działające na rzecz rozwiązywania problemów społecznych. Poza wsparciem finansowym niezbędny jest rozwój mieszkalnictwa socjalnego, dzięki któremu osoby i rodziny o niskich dochodach łatwiej będą radzić sobie z zaspakajaniem podstawowych potrzeb. Obok form pomocy o charakterze finansowym, rzeczowym lub usługowym, konieczne jest rozwijanie form pozamaterialnych w różnych formach np.: poradnictwa, wsparcia psychologicznego i prawnego, aktywizację społeczną, powoływanie zespołów interdyscyplinarnych, rozwój samopomocy. Celem tych wszystkich działań ma być zapobieganie marginalizacji i doprowadzenie do usamodzielnienia osób, rodzin i społeczności lokalnych oraz wyposażenie ich w narzędzia umożliwiające samodzielne radzenie sobie z pojawiającymi się problemami i potrzebami. Usamodzielnienie to będzie w pełni możliwe gdy zapewnimy bezrobotnym zatrudnienia w różnych formach np.: zatrudnienie socjalne, roboty publiczne, prace interwencyjne. Konieczne jest wyrównywanie szans różnych grup społecznych: osób niepełnosprawnych, kobiet, ludzi młodych i długotrwale bezrobotnych itp. Nie bez znaczenia pozostaje tutaj rozwój edukacji ustawicznej oraz jej dostosowanie do potrzeb rynku pracy oraz istniejących problemów.

Problemy społeczne mają wielowymiarowy charakter a ich rozwiązanie wymaga systemowych rozstrzygnięć oraz zintegrowanej współpracy instytucjonalnej, angażującej sferę polityczną, gospodarczą i społeczną. Dlatego ważnym jest stworzenie zintegrowanego systemu pomocy skierowanego ku całej rodzinie, a nie odrębnie do poszczególnych jej członków. Należy doprowadzić do wypracowania wspólnych programów oraz współdziałania podmiotów powołanych w celu rozwiązywania społecznych problemów (przedstawicieli władzy lokalnej, pomocy społecznej, oświaty, kultury, zdrowia, organizacji pozarządowych, kościelnych itp.). Przedstawiciele ci muszą prowadzić nie tylko wspólne działania w celu rozwiązywania lub łagodzenia problemów istniejących, ale też przeciwdziałanie ich powstawaniu.

Podejmowane wspólnie działania powinny mieć również na celu przeciwdziałanie społecznemu wykluczeniu osób i grup oraz włączanie w życie społeczne środowisk już wykluczonych. Podmioty realizujące powyższe zadania winny zwiększać efektywność tych działań, w szczególności poprzez podnoszenie kwalifikacji ich przedstawicieli oraz wprowadzanie nowych form pracy. Niezbędne jest także uzupełnienie brakujących elementów infrastruktury socjalnej, bez której nie możliwa będzie realizacja założonych celów.

Przygotowywane programy profilaktyczne i naprawcze oraz ich realizacja powinny być poddawane społecznej ocenie i w razie konieczności aktualizowane oraz dostosowywane do aktualnych potrzeb i sytuacji.

Zebrane informacje o problemach społecznych występujących na terenie gminy pozwalają wstępnie ustalić kierunki rozwoju pomocy społecznej w gminie i mieście Wyszogród, jak również określić obszar prowadzenia polityki społecznej.

Opracowanie strategii rozwiązywania problemów społecznych polega na określeniu celów i kierunków działania oraz podmiotów realizacji tych działań.

Na podstawie bilansu mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń zdefiniowanych w analizie strategicznej SWOT została ustalona lista celów głównych bez określenia ich horyzontu czasowego. Określono też sposoby realizacji oraz realizatorów.

Za najistotniejsze problemy dla rozwoju gminy i miast Wyszogród można uznać:

• ubóstwo społeczności lokalnej,
• bezrobocie,
• niepełnosprawność,
• długotrwałe choroby szczególnie wśród osób starszych,
• uzależnienia
• wyludnianie się wsi,
• niedostateczna ilość mieszkań socjalnych i komunalnych,

(główne obszary działania)

(główne obszary działania przełożone na konkretny program działania)

Rys. 21 Schemat realizacji strategii rozwiązywania problemów społecznych.

Poprawa bezpieczeństwa socjalnego.

1. Doskonalenie systemu pomocy społecznej na terenie gminy i miasta.
2. Ograniczenie problemów społecznych.
3. Stworzenie skutecznego systemu rehabilitacji osób niepełnosprawnych.
4. Zapobieganie marginalizacji osób i rodzin poprzez wyrównywanie szans oraz włączanie zagrożonych środowisk w życie społeczne.

1. Zapewnienie środków na podnoszenie kwalifikacji kadry Miejsko-Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Wyszogrodzie.
2. Zapewnienie środków finansowych na dodatkowe zatrudnienie wykwalifikowanej kadry w Miejsko-Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej.
3. Zapewnienie środków finansowych na odpowiednie wyposażenie stanowisk pracy.
4. Miła, dyskretna, taktowana, kompetentna obsługa ludzi w MGOPS.
5. Opracowanie programów pomocy społecznej.
6. Inicjowanie powstawania organizacji pozarządowych na terenie gminy i miasta.
7. Organizacja spotkań z przedstawicielami już istniejących organizacji.
8. Współdziałanie w zakresie rekrutacji i szkolenia wolontariuszy.
9. Animowanie różnych grup samopomocowych.
10. Działania informacyjne i organizacyjne na rzecz osób dotkniętych tym samym problemem.
11. Zabezpieczenie środków materialnych na zaspokojenie podstawowych potrzeb bytowych osób i rodzin (pomoc materialna, rzeczowa i usługowa).

1. Pozyskanie inwestorów tworzących miejsca pracy, promocja przedsiębiorczości wśród mieszkańców.

1. Integracja niepełnosprawnych w społeczności lokalnej.
2. Utworzenie koncepcji spójnego systemu likwidacji barier architektonicznych dla osób niepełnosprawnych.
3. Pozyskanie środków finansowych PFRON na rehabilitację zawodową i społeczną osób niepełnosprawnych.
4. Opracowanie systemu informacji o uprawnieniach osób niepełnosprawnych.

1. Aktywizacja ludzi starszych.
2. Zapewnienie kompleksowej informacji nt. dostępnej pomocy.

1. Stworzenie zintegrowanego systemu pomocy skierowanego ku całej rodzinie ze szczególnym uwzględnieniem rodzin dysfunkcyjnych.
2. Stworzenie atrakcyjnych ofert kulturalno-oświatowych dla wszystkich mieszkańców ze szczególnym uwzględnieniem młodzieży i dzieci.
3. Promocja wolontariatu i solidarności międzyludzkiej.
4. Pomoc ofiarom przemocy w rodzinie.

1. Aktywizacja społeczna i zawodowa osób i rodzin wykluczonych społecznie lub zagrożonych takim wykluczaniem.
2. Promocja edukacji ustawicznej.
3. Promocja zdrowego stylu życia, przeciwstawiania się przemocy i agresji, fundamentalnego znaczenia rodziny, dbania o bezpieczeństwo, tolerancji, wolontariatu i solidarności międzyludzkiej.

1. Podniesienie poziomu świadomości mieszkańców nt. uzależnień i problemów z nimi związanych.

Na podstawie przedstawionych w poprzednich rozdziałach wyników analizy SWOT, sformułowanej wizji rozwoju oraz celów głównych i szczegółowych można sformułować priorytety.

Priorytety:

• Bezpieczeństwo socjalne;
• Ograniczenie problemów społecznych;
• Stworzenie skutecznego systemu rehabilitacji osób niepełnosprawnych;
• Zapobieganie marginalizacji osób i rodzin poprzez wyrównywanie szans oraz włączanie zagrożonych środowisk w życie społeczne.

Dla realizacji priorytetów opracowano projekty realizacyjne, które zostały zapisane w kartach.

KARTA NR 1

KARTA NR 2

KARTA NR 3

KARTA NR 4

Finansowanie przedsięwzięć zapisanych w Strategii możne pochodzić ze środków krajowych budżetowych i pozabudżetowych (dotacje udzielane przez podmioty polskie i zagraniczne oraz najbardziej znaczące – środki pochodzące ze funduszy unijnych). Europejski Fundusz Społeczny finansuje działania w następujących obszarach: aktywne przeciwdziałanie bezrobociu, przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, rozwój powszechnego kształcenia ustawicznego, doskonalenie kadr gospodarki i rozwój przedsiębiorczości, aktywizacja zawodowa kobiet.

Do podstawowych źródeł finansowania działań z zakresu rozwiązywania problemów społecznych należy zaliczyć:

• środki gminy,
• środki z budżetu państwa,
• środki unijne (Europejski Fundusz Społeczny oraz Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego),
• środki własne podmiotów zaangażowanych w rozwiązywanie problemów społecznych,
• sponsorzy,
• inne.

2. MONITORING I EWALUACJA

Realizacja strategii rozwiązywania problemów społecznych będzie uzależniona od wielu czynników. Najważniejsze z nich to:

• sytuacja finansowa gminy i miasta,
• kreatywność i stopień zaangażowania lokalnych zasobów instytucjonalnych we wspólne działania,
• aktywność samych zainteresowanych, czyli mieszkańców gminy i miasta.

Do poszczególnych przedsięwzięć realizowanych w ramach strategii zostaną przygotowane odrębne programy i projekty. Ich wdrażanie będzie systematycznie monitorowane przez wyznaczonych pracowników odpowiedzialnych za ich realizację.

Systematycznie prowadzona będzie analiza osiąganych efektów, a raz w roku sporządzony będzie raport dotyczący realizacji zadań wynikających ze strategii. Raporty będą stanowiły podstawę dalszych prac diagnostycznych i planistycznych. Coroczne sprawozdania będą przedstawiane władzom samorządowym.

Organizacja systemu pomocy społecznej w gminie i mieście Wyszogród jest dostosowana do potrzeb społecznych. Planowane sposoby ich zaspakajania są kontynuacją istniejącego już systemu wsparcia lub tworzą możliwość jego uzupełnienia o nowe rozwiązania. Cele strategiczne oraz operacyjne sformułowane zostały w oparciu o analizę systemu pomocy społecznej, edukacji, ochrony zdrowia oraz sytuacji na lokalnym rynku pracy.

W ujęciu strategicznym pomoc społeczna w gminie i mieście, nie koncentruje się wyłącznie na udzielaniu wsparcia materialnego potrzebującym. W ramach wypracowanej strategii przyjmuje się nowoczesne podejście do tak ważnej sfery, jaką jest problematyka społeczna nastawione na:

• wzmocnienie postaw aktywnych,
• wdrożenie modelu pomocy zintegrowanej,
• ścisłe powiązanie działań instytucji i organizacji społecznych: sfery oświaty, służby zdrowia, sądownictwa w wypracowaniu lokalnego systemu reintegracji społecznej i zawodowej osób z problemami społecznymi.

W „strategicznym modelu pomocy społecznej” istotną rolę odgrywa system wsparcia psychologicznego, umocnienie postaw aktywnych w każdej sferze obszaru społecznego i problemów indywidualnych, poradnictwa prawnego, pedagogicznego, terapii i wyspecjalizowanej pracy socjalnej połączonej ze stymulowaniem postaw „progospodarczych” wśród lokalnej społeczności.

Problemy społeczne nie są cechą pojedynczych osób ale całych środowisk, rodzin, grup społecznych i takie postrzeganie zjawisk, pozwala na strategiczne rozwiązania społeczne na poziomie lokalnym. Systemowe podejście daje szanse na rozwiązania strukturalne i skuteczne wyłączenie osób z systemu pomocy społecznej w wyniku ich reintegracji zawodowej.

Zmiany w funkcjonowaniu pomocy społecznej w kierunku rozwiązań systemowych stanowią szansę na to, że następne pokolenie, nie stanie się podopiecznymi pomocy społecznej. Działania w ramach Strategii, pozwolą nie tylko na usuwanie przyczyn tkwiących często w sferze psychicznej i społecznej czy rozszerzenie form pomocy instytucjonalnej, ale na skuteczne rozwiązanie problemów poszczególnych grup docelowych.

Celem strategii jest przedstawienie bilansu korzystnych i niekorzystnych cech społecznych, a na ich podstawie identyfikacja barier i przeszkód oraz opracowanie dokumentu, dzięki któremu możliwe będzie sprawne i racjonalne organizowanie działań, zmierzających do rozwiązania problemów społecznych w gminie i mieście, między innymi przez wprowadzanie programów służących realizacji zadań pomocy społecznej.

Podstawą przedstawionej strategii jest maksymalne wykorzystanie istniejących zasobów i potencjału. Mieszkańcy – odbiorcy i adresaci strategii mają możliwość znalezienia się w strefie pozbawionej zagrożeń. Dla bezpieczeństwa socjalnego wymagane jest bowiem stworzenie takiego systemu zaspokajania potrzeb społecznych, który szybko reaguje na zmiany i adaptuje się do stale zmieniających się warunków społecznych.

Opracowana strategia to dokument bazowy przy konstruowaniu programów operacyjnych i projektów określających sposób oraz metody realizacji zamierzonych przedsięwzięć. Poprzez realizację tego typu programów będzie można osiągnąć wyznaczone cele strategiczne i operacyjne. Programy te charakteryzują się ogólnymi zarysami działań, bez szczegółowych rozstrzygnięć, terminarzy, budżetów. Uszczegółowienie programów strategicznych następuje dopiero na poziomie taktycznym i operacyjnym, czyli w fazie wdrażania.

Opracowanie „Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy i Miasta Wyszogród na lata 2006-2013” oraz jej wdrażanie wynika i odpowiada obowiązującym przepisom prawnym, wśród których do najważniejszych należą:

• Ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej – Dz.U.64 2004, poz. 593, Dz.U.99 2004, poz. 1001
• Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy – Dz.U. 99 2004 poz.1001
• Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 roku o zatrudnieniu socjalnym – Dz.U.122 2003 poz. 1143; Dz.U.69 2004 poz. 624; Dz.U.99 2004 poz. 1001
• Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie – Dz.U.96 2003 poz. 873
• Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnienia osób niepełnosprawnych– Dz. U. 123 1997 poz. 776 z poźn. zmianami
• Ustawa z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych – Dz.U. 228 2003 poz. 2255, Dz.U. 35 poz. 305
• Ustawa z dnia 25 czerwca 2001 roku o dodatkach mieszkaniowych – Dz. U. 71 2001 poz. 734
• Ustawa z dnia 13 listopada 2003 roku o dochodach jednostek samorządu terytorialnego – Dz.U. 203 2003 poz. 1966
• Ustawa z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeżwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi – Dz.U.147 z 2002 poz. 1231; Dz.U.167 2002 poz. 1372; Dz.U.80 2003 poz. 719
• Ustawa z dnia 24 kwietnia 1997 roku o przeciwdziałaniu narkomanii – Dz.U. 75 1975 poz. 468
• Ustawa z dnia 29 kwietnia 2004 roku o finansowym wsparciu tworzenia w latach 2004 – 2005 lokali socjalnych, noclegowni i domów dla bezdomnych – Dz.U. 145 2004 poz.1533
• Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych – Dz.U. 210 2004 poz. 2135
• Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 roku o cudzoziemcach – Dz.U. 128 2003 poz. 1175
• Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 roku o ochronie zdrowia psychicznego - Dz. U. Nr 111, poz. 535 z późniejszymi zmianami
• Ustawa z dnia 26 października 1982 roku o postępowaniu w sprawach nieletnich - Dz. U. Nr 11, poz. 109 z 2002 roku z późniejszymi zmianami
• Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 roku o zakładach opieki zdrowotnej - Dz. U. Nr 91 poz. 408 z późniejszymi zmianami